تاثير پوتين بر اقتصاد جمهوريهاي سابق اتحاد جماهير شوروي
اقتصاد روسيه هنوز بزرگ است
تمام ارزهايي که در سالجاري ميلادي بدترين عملکرد را داشته و بهشدت سقوط کردهاند متعلق به جمهوريهاي سابق اتحاد جماهير شوروي است. فهرستي با پنج مورد که البته روبل روسيه جزو آن نيست.
دلايل کاهش ارزش اين پولها ميان کشورهاي مختلف متفاوت است اما اين مشکل يک دليل اصلي دارد و آن بحران اقتصادي روسيه در پي تحريمها و فشار غرب بر اين کشور است.
گرچه سالها از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي گذشته و به لحاظ سياسي کشورهاي مستقلي در اين منطقه شکل گرفته اما واقعيت اين است که اقتصاد اين کشورها هنوز (حتي برخي از آنان که روابط دوستانهيي نيز با مسکو ندارند) بهشدت درهم تنيده است و در نتيجه وقوع بحران از يک کشور به کشوري ديگر اجتنابناپذير بهنظر ميرسد. بنابراين ميتوان گفت که اقتصاد روسيه از حيث تاثيرگذاري هنوز به بزرگي اقتصاد جماهير شوروي است و از همينرو غرب بايد در تحليل خود از اعمال تحريمها بر روسيه ارزيابي مجددي بکند زيرا کشورهايي که غرب در پي آن است که نفوذ خود را در آن کشورها به قصد کاهش نفوذ روسيه افزايش دهد، در اصل هنوز پيوند قوي با اقتصاد مادر يعني روسيه دارند. اين پيوند البته شامل کمکهايي نيز ميشود که روسيه با فروش نفت و گاز ارزانتر به اين کشورها ميکند.
خبرگزاري بلومبرگ در گزارشي اين تاثير را بررسي کرده است. در اين گزارش آمده است، سقوط شديد ارزش «منات»، واحد پولي آذربايجان، و «لئو»، واحد پولي مولداوي در هفته گذشته اتفاق افتاد اما پيش از آن، پولهاي ساير کشورهاي اين حوزه هم تجربههاي بدي را از سرگذراندند.
«گريونا» واحد پول اوکراين بدترين عملکرد را در 2ماه گذشته داشته است و تنها در روز دوشنبه (22فوريه) 11درصد از ارزش خود در برابر دلار امريکا را از دست داد. بانک مرکزي اوکراين در واکنش به اين مساله با تشديد قوانين نظارتي، بانکها را از دادن وام به گريونا براي خريد ارزهاي خارجي منع کرده و به واردکنندگان هشدار داده است که هرگونه پيشپرداخت بيش از 50هزاردلار مورد بررسي دقيق قرار خواهد گرفت.
گرچه سالها از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي گذشته و به لحاظ سياسي کشورهاي مستقلي در اين منطقه شکل گرفته اما واقعيت اين است که اقتصاد اين کشورها هنوز (حتي برخي از آنان که روابط دوستانهيي نيز با مسکو ندارند) بهشدت درهم تنيده است و در نتيجه وقوع بحران از يک کشور به کشوري ديگر اجتنابناپذير بهنظر ميرسد. بنابراين ميتوان گفت که اقتصاد روسيه از حيث تاثيرگذاري هنوز به بزرگي اقتصاد جماهير شوروي است و از همينرو غرب بايد در تحليل خود از اعمال تحريمها بر روسيه ارزيابي مجددي بکند زيرا کشورهايي که غرب در پي آن است که نفوذ خود را در آن کشورها به قصد کاهش نفوذ روسيه افزايش دهد، در اصل هنوز پيوند قوي با اقتصاد مادر يعني روسيه دارند. اين پيوند البته شامل کمکهايي نيز ميشود که روسيه با فروش نفت و گاز ارزانتر به اين کشورها ميکند.
خبرگزاري بلومبرگ در گزارشي اين تاثير را بررسي کرده است. در اين گزارش آمده است، سقوط شديد ارزش «منات»، واحد پولي آذربايجان، و «لئو»، واحد پولي مولداوي در هفته گذشته اتفاق افتاد اما پيش از آن، پولهاي ساير کشورهاي اين حوزه هم تجربههاي بدي را از سرگذراندند.
«گريونا» واحد پول اوکراين بدترين عملکرد را در 2ماه گذشته داشته است و تنها در روز دوشنبه (22فوريه) 11درصد از ارزش خود در برابر دلار امريکا را از دست داد. بانک مرکزي اوکراين در واکنش به اين مساله با تشديد قوانين نظارتي، بانکها را از دادن وام به گريونا براي خريد ارزهاي خارجي منع کرده و به واردکنندگان هشدار داده است که هرگونه پيشپرداخت بيش از 50هزاردلار مورد بررسي دقيق قرار خواهد گرفت.
تبعات کاهش ارزش پول اوکراين بر کشورهاي سابق اتحاد جماهير شوروي، بهمراتب بيش از ديگر کشورهاي اين منطقه است. روسيه با الحاق شبهجزيره کريمه به خاک خود، تقريبا بزرگترين منبع ارز خارجي اوکراين را در دست گرفته است. ازسوي ديگر جنگ در مناطق صنعتي شرق اوکراين، مناطقي که بيشترين توليدات فلز کشور در آنجا متمرکز شده است، اقتصاد اين کشور را فلج کرده است. صندوق بينالمللي پول در گزارشي که درباره اقتصاد اوکراين در نوامبر2014 منتشر کرد، آورده است که صادرات اوکراين کمي کمتر از 4ميليارد دلار بوده است. درحالي که اين رقم در مدت مشابه سال پيش از آن، نزديک به 5.6ميليارد دلار بوده است.
علاوه بر اين، بانک ملي اوکراين نيز عملکرد بسيار بد و غيرمنطقي داشته است. مثلا در شرايطي که ذخاير ارزي رو به کاهش است، تلاش بانک ملي اين کشور براي کنترل نرخ ارز نتيجهيي جز تشکيل بازار سياه نداشته است. زماني که بانک مرکزي به توصيه صندوق بينالمللي پول، سياست نرخ شناور ارز را آغاز کرد، بزرگترين ضرر و زيان را در زمينه ذخاير ارزي تجربه کرد. ضرر و زياني که البته بازتابي از نگرانيها نسبت به «سياست کنترل تقاضاي ارز خارجي» و تلاش دولت براي تشديد سيستمهاي نظارتي در اين زمينه بود.
علاوه بر اين، بانک ملي اوکراين نيز عملکرد بسيار بد و غيرمنطقي داشته است. مثلا در شرايطي که ذخاير ارزي رو به کاهش است، تلاش بانک ملي اين کشور براي کنترل نرخ ارز نتيجهيي جز تشکيل بازار سياه نداشته است. زماني که بانک مرکزي به توصيه صندوق بينالمللي پول، سياست نرخ شناور ارز را آغاز کرد، بزرگترين ضرر و زيان را در زمينه ذخاير ارزي تجربه کرد. ضرر و زياني که البته بازتابي از نگرانيها نسبت به «سياست کنترل تقاضاي ارز خارجي» و تلاش دولت براي تشديد سيستمهاي نظارتي در اين زمينه بود.
درمورد سقوط ارزش پول کشورهاي مولداوي، گرجستان و آذربايجان، گرچه کمتر از اوکراين، اما همگي بهنوعي با آشفتگي منطقهيي ارتباط دارند.
لئو، واحد پول مولداوي، هفته گذشته بيش از تمام سال گذشته (2014) در مقابل دلار امريکا از ارزشش کاسته شد. اين کشور کوچک که با روماني و اوکراين همسايه است، ديگر قادر نبود تا ناهماهنگي عميق ساختاري در اقتصادش را مديريت کند. مولداوي تقريبا 70درصد از تمام کالاهاي مصرفي خود را از خارج وارد ميکند. به همين دليل واردات اين کشور تقريبا دو برابر صادرات آن است. اين کمبود تاحدودي با پولهاي ارسالي توسط کارگران مهاجر به کشورـ که رقم آن در سال گذشته به چيزي حدود 1.61ميليارد دلار رسيد- جبران ميشد. با اين حال در 3ماهه چهارم سال2014، کاهشي 20درصدي داشت. زيرا بسياري از کارگران مهاجر مولداوي در روسيه مشغول به کار هستند و از آنجايي که روبل نيز بهشدت از ارزشش در برابر دلار کاسته شده، کارگران قادر نبودند تا پول بيشتر براي خانوادههاي خود در مولداوي ارسال کنند.
صادرات مولداوي به روسيه درسال گذشته تقريبا به نصف کاهش پيدا کرد. هم بهدليل مشکلات داخلي اقتصادي و هم بهدليل فشارهاي مسکو که تلاش داشت تا مولداوي به جاي پيوستن به اتحاديه اروپا، در مدار اقتصادي روسيه باقي بماند.
صادرات مولداوي به روسيه درسال گذشته تقريبا به نصف کاهش پيدا کرد. هم بهدليل مشکلات داخلي اقتصادي و هم بهدليل فشارهاي مسکو که تلاش داشت تا مولداوي به جاي پيوستن به اتحاديه اروپا، در مدار اقتصادي روسيه باقي بماند.
به اينها بايد مشکلات قبلي دولت مولداوي را نيز اضافه کرد. دولت مولداوي پيشتر بخشي از ذخاير ناچيز خارجي خود را بهعنوان وثيقه دراختيار سه بانک بزرگ قرار داده بود، اقدامي که پارلمان چپگراي مخالف دولت آن را يک کلاهبرداري و پولشويي خوانده است. ذخاير بينالمللي مولداوي درحال حاضر کمتر از 2ميليارد دلار است و به پايينترين سطح خود از سال2011 تاکنون رسيده است.
اصليترين مشکل آذربايجان اين است که نفت صادر ميکند. جمهوري آذربايجان از سال2011 سرنوشت منات را با دلار گره زده بود اما از آنجايي که بهاي نفت در بازارهاي جهاني سقوط کرد، نگه داشتن اين همپايي با دلار براي آذربايجان گران تمام شد. در 31ژانويه، ذخاير خارجي کشور 11درصد نسبت به سال گذشته آن، کاهش پيدا کرد. البته اگر روسيه بزرگترين بازار صادرات آذربايجان نبود، سقوط ارزش پول آذربايجان به اين شدت نميبود. گفته ميشود که رقم صادرات آذربايجان به روسيه در 3ماهه سوم 2014 تا 3 درصد کاهش يافته است.
درباره گرجستان وضعيت کمي متفاوت است. برخلاف آذربايجان رقم صادرات گرجستان به روسيه در سال گذشته نهتنها کاهش نيافته که افزايش نيز داشته است (حداقل براساس دادههاي صندوق بينالمللي پول). با اين حال صادرات گرجستان به اوکراين درجريان يک سال گذشته تقريبا به نصف رسيده است. اين درحالي است که اوکراين در يک دهه گذشته که رابطه گرجستان با روسيه متشنج بوده، بزرگترين شريک اقتصادي تفليس به شمار ميرفت. درمجموع صادرات گرجستان در ماه ژانويه 20درصد کمتر از سال قبل آن بوده است. اين کاهش 20درصدي براي کشوري با اقتصادي کوچک به معني 2.5ميليارد دلار ذخيره ارز خارجي کمتر است که باعث کاهش اجتنابناپذير ارزش پولي آن ميشود.
بلاروس، نزديکترين متحد روسيه، کاملا از نظر واردات انرژي ارزانتر به مسکو متکي است. بنابراين کاملا قابل پيشبيني است که وقتي ارزش روبل روسيه کاهش مييابد، پس از اوکراين، بيشترين آسيب اقتصادي را متحمل ميشود.